Tıpkı insanlar gibi, bitkilerinden yaşamları üzerinde en etkili faktörlerden biri sıcaklıktır. Bahçe bitkilerinin gelişebilmesi için 5 ila 36 derece arasında sıcaklığa ihtiyacı vardır. Düşük sıcaklıklar tarımsal faaliyetleri olumsuz etkilerken, suyun donma sıcaklığının altına düşmesi ise don olarak ifade edilir. Don olaylarının bütün tarımsal faaliyetlere ciddi zararları vardır.
Zirai don olaylarının zararlarından korunmak için ise bir takım önlemler alınabilir. Bu önlemler aktif ve pasif yöntemler olarak ikiye ayrılır. Tarımsal faaliyetin özelliklerine ve imkanlara göre bir ya da birkaç metodun bir arada kullanılması donun zararını önleyebilir. Burada dikkat edilmesi gereken faktör, doğru ve efektif yöntemin seçilmesidir.
Dona Karşı Pasif Yöntemler
- Yer seçimi: Yer seçiminde don boşluklarına ve çukurlara dikkat edilmelidir. Don boşlukları içerisinde hava hareketi olmayan merkezlerdir. Bu çukurlar don zararlarına açıktır ve bu bölgelerde zirai faaliyet yapılmaması tavsiye edilir.
- Bitkinin idaresi: Bitkilerin ekiminin en fazla hava akımına imkan veren şekilde yapılması gerekir.
- Bitki seçimi ve üretimi: Dona karşı hassas olabilecek bitkiler yerine daha dirençli ürünlerin tercih edilmesi gerekir. Don riskinin olduğu dönemlerde herhangi bir toprak işlemesi yapılmamalıdır. Yalnızca yabani otların temizlenmesi yapılabilecek tek faaliyettir.
Dona Karşı Aktif Yöntemler
- Havanın karıştırılması: Dona karşı en etkili yöntemlerden biri budur. Isı transferinin yoğun olduğu gecelerde, hava yüzeye yakın yerde bir tabaka meydana getirir. Yerden yukarı çıkıldıkça ise hava normalin aksine ısınır. Bu sebeple üst seviyelerdeki sıcak hava ile zemine yerleşen soğuk hava tabakası karşılaşınca donun zararları da azalacaktır. Bunu yapmak için ise rüzgâr makineleri, zirai don pervaneleri ve fanlar kullanılmalıdır.
- Direkt hava ve bitki ısıtması: Küçük ateşlerin yakılması, havanının ısınmasını sağlayacaktır.
- Su uygulamaları: Yağmurlama yöntemi ısının artmasını sağlamak için kullanılan metotlardan bir diğeridir. 1 gram suyun soğuması için 1 kalori ısı açığa çıkar. Eğer yaprak ve tomurcuk ince bir su filmi ile kaplanırsa, suyun donması sürecinde ısı açığa çıkar ve bitkinin sıcaklığının sıfır derecenin altına düşmesi önlenmiş olur. Yağmurlama işlemi, bitki dokularının daha uzun süre dayanabilmesi için uzun süreler devam ettirilmelidir. Bu uygulama hava sıcaklığı sıfır derecenin üzerine çıkana kadar sürdürülebilir.
- Toprak işleme: Donun bitkilere vereceği zararı asgari seviyelere indirgemek için bir dizi uygulama yapılabilir. Bunlar toprağın nemli kalmasını sağlamak, yabancı otları temizlemek, toprağı düzeltmek ve pekiştirmektedir. Don tehlikesi olan dönemlerde toprak üzerindeki ürünler; gübre artıkları, yabancı otlar, organik madde atıkları sürülmeli ve toprak sıkıştırılmalıdır. Bu işlemlerin ardından toprağın kuru kalmasına izin verilmemelidir.
- Çiçeklenmeyi geciktirme: Özellikle ilkbahar aylarında don olaylarının sık görüldüğü yerlerde, çiçeklenmenin geciktirilmesi için, ağaçların dipleri bir metre açılarak kar ve buz kalıpları koyulabilir.
Bu yöntemlerin içerisinde tarımsal faaliyetlerinizin özelliklerine göre en uygun olanı seçilmelidir. Bununla birlikte özellikle zirai don pervanesi çözümü her yerde kullanılabilir ve etkin bir yöntemdir.